Wskaźnik glikemiczny posiada różnorodne zastosowanie. Może być wykorzystywany podczas stosowania diety odchudzającej. Należy wówczas wyeliminować z posiłków produkty z wysokim IG i ograniczyć średnie wartości IG. Prawidłowo zestawiona dieta o niskim indeksie glikemicznym w pełni pokrywa zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze, składniki mineralne i witaminy, jest bogata w błonnik pokarmowy i antyoksydanty.
Istnieje też drugi sposób komponowania jadłospisu, nadający się dla tych, którzy chcą zrzucić tylko kilka kilogramów: można łączyć ze sobą produkty o niskim IG z produktami o wyższej wartości, co w rezultacie da posiłek o uśrednionej wartości glikemicznej.
Taki sposób zbilansowania diety skutkuje utratą masy ciała u osób z nadwagą i otyłością. Węglowodany z produktów o niskim IG umożliwiają działanie glukagonowi, który stymuluje procesy spalania tkanki tłuszczowej, a tym samym przyspiesza chudnięcie. Spożywanie pokarmów z wysokim wskaźnikiem glikemicznym sprawia, że tkanka tłuszczowa odkłada się w nadmiernej ilości, ponieważ trzustka gwałtownie zwiększa ilość produkowanej insuliny, która odpowiada za przenikanie glukozy do komórek.
Insulina sprzyja powstawaniu zjawisku litogenezy, czyli przemiany glukozy w tłuszcz. Jednocześnie proces spalania komórek tłuszczowych zostaje zahamowany, co powoduje, że odkładają się one w postaci tkanki tłuszczowej.
Indeks glikemiczny stanowi podstawowy element planu żywieniowego w diecie montignac, który jest konstruowany przede wszystkim w oparciu o IG, bez potrzeby liczenia wartości kalorycznej posiłków. Jednakże wskaźnik ten jest trudny do stosowania w procesie odchudzania, ponieważ różne rodzaje tego samego produktu (np. biały i brązowy ryż) różnią się od siebie wartością IG, która jest zmienna także ze względu na proces obróbki żywności oraz inne czynniki.
Im wyższa jest wartość IG danego produktu, proporcjonalnie tym większe będzie stężenie glukozy we krwi po jego zjedzeniu. Spożycie węglowodanu, którego wskaźnik IG jest wysoki, powoduje, że poziom cukru wzrasta w sposób gwałtowny, a to z kolei staje się przyczyną dużego wyrzutu insuliny oraz wzmożonego apetytu.
Insulina zamienia nadmiar cukru w glikogen, który jest magazynowany w organizmie w postaci tkanki tłuszczowej. Duzy wyrzut insuliny sprawia również, że zahamowane zostają procesy glukagonu, czyli hormonu, który stymuluje spalanie tłuszczu. W ten sposób częste spożywanie produktów z wysokim wskaźnikiem glikemicznym prowadzi do nadwagi.
Gwałtowny spadek glukozy po spożyciu pokarmu o wysokim wskaźniku glikemicznym również nie jest korzystny dla zdrowia. W takim przypadku glukoza nie tyle wraca do wartości wyjściowej, ile spada nawet poniżej niej, doprowadzając do stanu hipoglikemii. Hipoglikemia również objawia się jako uczucie głodu, co często jest przyczyną niekontrolowanego podjadania między wartościowymi posiłkami. Organizm, na skutek gwałtownego spadku cukru, domaga się jego uzupełniania, co zaostrza apetyt.
Poziom cukru we krwi po spożyciu produktów z niskim wskaźnikiem IG wzrasta oraz opada w sposób stopniowy i powolny. Ilość glukozy dostarczonej organizmowi wolno się przyswaja i dłużej w nim pozostaje. Dzięki temu kontrola glikemię u osób cierpiących na cukrzycę jest znacznie łatwiejsza. Organizm nie musi wytwarzać dużych ilości insuliny, aby utrzymać odpowiedni poziom cukru. Stężenie glukozy opada powoli, ponieważ nie jest ona zamieniana w glikogen prowadzący do odkładania się tkanki tłuszczowej, ale zostaje zużyta przez mięśnie i mózg.
Jednakże ograniczenie spożycia produktów z wysokim IG i zastąpienie ich tymi o niskiej wartości jest wskazane również dla zdrowych osób, ponieważ reguluje wydzielanie hormonu insuliny. W dodatku powolne przyswajanie sprawa, że uczucie głodu zostaje zahamowane na dłużej, niż jest to w przypadku produktów z wysokim IG, ponieważ wówczas cukier dłużej utrzymuje się w organizmie.
Ponadto pożywienie z niskimi wartościami IG powoduje, że zawarte w nim węglowodany są efektywniej wykorzystywane podczas wysiłku fizycznego i długotrwałych, umiarkowanych ćwiczeń.
Program żywieniowy w oparciu o produkty posiadające niski wskaźnik IG, złożony jest przede wszystkim z takich pokarmów, jak rośliny strączkowe, surowe warzywa i owoce, pieczywo pełnoziarniste bogate w błonnik. Konieczne jest przy tym ograniczenie takich produktów, jak białe pieczywo, przetwory mączne, wyroby cukiernicze i skrobiowe z małą zawartością błonnika.
Dieta bazująca na niskim IG pozwala na znormalizowanie poposiłkowej zawartości glukozy i insuliny w surowicy krwi, a tym samym minimalizuje ryzyko wystąpienia cukrzycy, a w przypadku cukrzyków łagodzi objawy choroby i znacznie ogranicza częstotliwość napadów hiperglikemii i hipoglikemii.
Innym pozytywnym skutkiem bilansowania diety w oparciu o niskie wskaźniki IG jest zmniejszenie stężenia szkodliwego cholesterolu i trójglicerydów przy jednoczesnym podniesieniu poziomu "dobrego" cholesterolu HDL.
Podsumowując - stosowanie diety w oparciu o indeks glikemiczny jest korzystne z wielu powodów. Dzięki tak zbilansowanemu planowi żywieniowemu możemy stracić na wadze i pozbyć się tłuszczyku, chronimy swój organizm przed cukrzycą, dostarczamy niezbędnej energii mięśniom i mózgowi oraz zwalczamy nadmiar cholesterolu i zapobiegamy związanymi z nim chorobami.